Yöresel Halk İnançları

Yıldızlarla İlgili Halk İnanışları

Eski Türk inanışlarına göre yıldızlar da güneş gibi bir koruyucu iyeydi. O da
güneşin çekildiği anda yeryüzüne Tanrının insanoğluna gönderdiği ışığı indirmekteydi.
O yüzden çadırın ortasında, tepe noktasında delik bırakılır ve karanlıkların içinden
iyiliği taşıyan ışık, Tündük adı verilen bu yerden içeri dolardı. Bu koruyucu iyeyi
memnun etmek için, onun rızasını almak için kendisine Hun çağından itibaren kurban
kesildiğini ve bunun tabiatın en canlı olduğu yılın beşinci ayında bir merasimle ifa
edildiğini, Çin kaynaklarından öğrenmekteyiz (Kalafat 2010, 133-134).
Çin’de ve Türklerde, göğün kutbu sayılan Kutup yıldızı, Türkçe adıyla Altunkazguk (Altın veya Demir Kazık), Çin astrolojisinde göksel tanrının sarayı sayılıyordu.
Türkçede Yitiken, denen Büyükayı yıldız takımının, hükümdarın arabası sayılıp Kutup
yıldızına bağlı olarak mevsimler boyunca gökyüzünde dairesel şekilde hareket ettiği ve
yıllık takvimi belirlediği kaydedilmişti. Türklerde göğün, Altın Yaruk’un çevresinde
döndüğü sanılıyordu. Türklerde Yitiken’in yıllık hareketi boyunca da her 12 ayın belirli
bir gününde mum yakarak ayin yapma geleneği vardı (Esin 2001, 41).
Eski Türklerde mevsimlerin nasıl geçeceği, mevsimlerdeki değişim ve havanın
durumu da yıldızların hareketlerine göre tayin edilirdi. Yıldızların hareketine bakarak
havanın sıcak veya soğuk olacağı tahmin edilirdi. Ayrıca bir işe başlamadan önce
yıldızların durumu dikkate alınırdı (Kalafat 2010, 134).
Eski Türklerde yıldızların, yönleri ve yolu bulmaya yardımcı olma işlevi ile
zamanı tespit etme işlevi de vardı (Ögel 2010, 205).
Eski Türklerde yıldızlarla ilgili yaygın inanç, yeryüzünde her insanın bir yıldızı
bulunduğuna dair olandı. Astroloji (yıldızlar aracılığıyla bakıcılık) bilgi ve
yöntemlerinin halk içinde yayılması bu inancın oluşmasında etkili olmuştur denilebilir.
Gökte bir yıldız kaydığında, o yıldızın sahibi olan kişinin öldüğü ya da öleceğinin haber
verildiği biçimindeki açıklama bu inanca bağlanabilir (Boratav 1997, 19).
Araştırma alanımız olan Derinkuyu’da da yıldızlarla ilgili çeşitli inanışlar ve
uygulamalar mevcuttur. Bu inanışlar ve uygulamalar şunlardır.
88
Yıldız kaydığında birinin öldüğüne inanılır. Yıldız kayarken kulağın çınlarsa
“Kabirde toprak, ahrette yaprak” denir (KK: 190, 191, 195).
Yıldız kayması dünyadan bir insanın eksildiğini gösterir (KK: 210, 211, 215).
Yıldız kayınca dileğin kabul edileceğine inanılır (KK: 200, 204, 205).
Yıldızname denen kitaplarla fala bakılır (Güçlü 1995, 28).

İlgili Makaleler

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

*

Başa dön tuşu