Aksaray mutfak kültürü içerisinde yer alan ritüeller Sakaoğlu (1998), Yeşil (2014) ve Gözaydın’ın (2019) yayınlarında belirttiği “geçiş dönemlerı” bölümlendirmesi esas alınarak aktarılmıştır.
Doğum: Komşular tarafından çorba getirilir. Özelikle anneye, loğusa çorbası ve loğusa şerbeti ile helva verilir, gelenlere şerbet ikram edilir (Çıtak, 2008, s. 33; Doğaray, 2009, s. 4; İşler, 2005, s. 2).
Diş Buğdayı: Buğday, mısır, nohut kaynatılır. Hedik dökülür. Çerez Dağıtılır. Bebeğe çeşitli eşyalar gösterilir hangisini seçerse ileride seçtiği objeyle alakalı bir iş yapacağı düşünülür. Eğlenilir, çeşitli hediyeler verilir (Çıtak, 2008, s. 33; Doğaray, 2009, s. 4; İşler, 2005, s. 2).
Sünnet: Sünnet evde olacaksa bamya çorbası, etli pilav, sarma ve tatlı olarak baklava ya da sütlaç yapılır. Düğün salonunda yapılacaksa kıymalı pide, ayran ve baklava ikram edilir. Mevlit okutulur (Çıtak, 2008, s. 33; Doğaray, 2009, s. 4).
Askere Uğurlama: Askere uğurlanacak genç, askere gidişine bir iki hafta kala görmek istediği yerlere gider ve eğlenir. Bütün akranlar son vakitlerde birbirlerini evlerine çağırırlar ve ziyafet verirler. Gelen insanlara çerez verilir, müzikle oynanır. Varlığı yerinde olanlar ise koyun keser, mevlit ile gelenlere ikram ederler. Ayrıca yakın akrabalar ve ahbaplar askere gidecek genci yemeğe çağırırlar. Delikanlının askere gideceği vakit, gidecek kişinin evinde toplanılır. Çorba, etli bir yemek, sarma, dolma ve tatlı yapılır gelen misafirlere ikram edilir (Çapan, 2005, s. 11, 12; Doğaray, 2009, s. 4; İşler, 2005, s.
2).
Söz Kesme: Baklava, lokum gibi bir tatlı ile gidilir. Kız tarafı evladmı vermeye meyilli ise gelen tatlılar açılır ikram edilir, söz yüzükleri takılır (Doğaray, 2009, s. 5; İşler, 2005, s. 2).
Nişan: Saygı duyulan bir büyük tarafından yüzükler takılır. Bunun üzerine gelin kıza, oğlan tarafı para ve kıymetli eşyalar hediye eder. Nişan pastası getirilerek misafirlere dağıtıldıktan ve eğlenildikten sonra davetliler dağılır. Bazen yahni, yaprak sarma, biber ve domates dolması, kabak dolması, çoğu zaman sadece baklava, nöbet şekerinin karıştırılmasıyla elde edilen şekerli bir şerbet ve kuruyemiş çeşitleri ikram edilir. Nişan tatlısı ve içecekler getirilerek misafirlere dağıtıldıktan ve eğlenildikten sonra davetliler dağılır (Akman, 2018, s. 79; Çapan, 2005, s. 12; Doğaray, 2009, s. 5; İşler, 2005, s. 2).
Nikah: Yaş pasta ve meşrubat ikram edilir. Nikah kıyıldıktan sonra nikah şekeri dağıtılır. (Doğaray, 2009, s. 5; İşler, 2005, s. 2).
Düğün Hamamı: Limonata, gülsuyu, sebze, meyve ve kısır tüketilir (Çıtak, 2008, s. 33).
Çehiz Asma: Kız tarafını ve oğlan evinin getirdiği çeyizler bir odaya serilir ve gelen konuklara gösterilir. Kolonya, şeker ve lokum dağıtılır (Çıtak, 2008, s. 33; Doğaray, 2009, s. 5).
Kına Gecesi: Kına gecesi için yakın akraba ve dost kadınlar kız evinde bir araya gelirler. Evde etli kavurma ile pilav gibi yemekler ikram edilir. Ayrıca eğlenirken lokum ikram edilir. Yemekten sonra maineler söylenip, tef çalınarak eğlenilir. Gelin kızın kınası yakılır, ardından gelen misafirler de kendi
ellerine kına yakarlar, bu vakit herkese çerez dağıtılır (Çapan, 2005, s. 12, 13; Koçak & Ceylan, 2006, s. 16).
Düğün: Geçmişte düğün vakti attan inen gelinin sağ avcuna yağ ve bal karışımı sürülür, üzerine gavurga ile üzüm saçılırdı (Sakaoğlu, 1998, s. 9). Günümüzde düğünde gelen konuklara, maddi güce göre bamya çorbası, yahni, yaprak sarma, biber ve domates dolması, kabak dolması, karnıyarık, kuzu çevirme, kavurma, etli pilav veya keşkek, kıymalı, ayran ve pilize (paluze) gibi tatlı çeşitlerden bazıları ikram edilir. Düğün salonunda olacaksa pasta ve meyve suyu ikramı yapılır (Akman, 2018, s. 85; Bölükmeşe, 2008, s. 33; Doğaray, 2009, s. 5; İşler, 2005, s. 3; Koçak & Ceylan, 2006, s. 17).
Yüz Açımı: İsteğe göre kız evine koyun veya kuzu gönderilir (Çıtak, 2008, s. 33).Ölüm: Ölen kişinin defin işlemleri sonrasında, hüzünlü aileye moral vermek için mezar başında ve eve ziyaret ederek baş sağlığı temennileri yapılır. Cenazesi olan evin ocağı neredeyse iki üç gün yanmaz, yemek hazırlanmaz; konu komşu ve yakınlar sürekli yemek getirirler. Cenazenin defni akabinde üç, yedi 40, 52 gün ve yıl devrinde mevlit okunur, yemekler ikram edilir. Bu günlerde hazırlanan yiyeceklerin ve özellikle helvanın kokusunun ölüye gittiğine, ruhuna değdiğine inanılır. Ölümde genellikle etli ekmek, kavurma, pilav, salata, yoğurt, lokum, bisküvi, zeytinyağlı dolmalar, çerez, ayran ve şerbet verilir (Çapan, 2005, s. 13; Doğaray, 2009, s. 5; İşler, 2005, s. 4; Koçak & Ceylan, 2006, s. 19).
