Bereket, Uğur ve Uğursuzlukla İlgili Halk İnanışları
Uğur, bir nesnenin, kişinin, zamanın, yerin özündeki iyiliği, mutluluğu, bereketi,
kolaylığı kısacası olumlu niteliği ve gücüdür. Halk inançlarında ve işlemlerinde bütün
davranışlar, zamanlar, yönler, çevresindeki eşyalar, kişiler, hayvanlar, uğurlu ve
uğursuz diye kümelenmiştir. Uğurlu olanları tercih etmek, uğursuz olanlardan kaçınmak
117
veya onlardan gelecek olumsuzlukları giderme yöntemlerini gözetlemek gerekir
(Boratav 1997, 94-95).
Halk inançları içerisindeki uğurlu ve uğursuz durumlarla ilgili inanışların bir
kısmı günlerle ilgiliyken bir kısmı da hayvanlarla ilgilidir. Derinkuyu ilçesinde de
özellikle bazı hayvanların kendisinin bazı hayvanların da birtakım davranışlarının
uğursuz sayıldığı görülmektedir.
Uğur ve uğursuzluk gibi bereket de toplumların hayatında çok önemli yer tutan
bir olgudur. Bereket, sadece bağ-bahçe, tarla mahsulleri, hayvancılık veya ticaretle ilgili
bir kavram değildir. Sırasında çoluk çocuk sahibi özellikle erkek evladı olmak, bereket
olarak düşünülmüştür. Bereket cümlesinden yağmur duası, yılın muayyen günlerinde
yapılan toplu bereket şenlikleri, ambarlara ve kilerlere bereket için yapılan uygulamalar,
yılın bazı aylarının bereket ayı sayılması zikredilebilir (Kalafat 2009, 91).
Araştırma alanımız olan Derinkuyu’da da uğur-uğursuzluk ve bereketle ilgili şu
inanışlar vardır.
Rüzgâr, uğursuzluk olarak kabul edilir ve kıtlık getireceğine inanılır (Güçlü
1995, 83).
Fırtınalı havada saç kesmenin uğur getireceğine inanılır (KK: 70, 72, 75).
Salı günü iş yapmanın uğursuzluk getirdiğine inanılır (KK: 94, 95, 97).
Salı günü işe başlamanın ve yola çıkmanın uğursuzluk getireceğine inanılır (KK:
12, 15, 17).
Cumartesi günü çamaşır yıkamanın uğursuzluk getireceğine inanılır (Güçlü
1995, 33).
Geceleri at kişnemesinin uğursuzluk getireceğine inanılır (KK: 3).
Yolda yürüyen birisinin önünden köpek geçmesinin uğursuzluk getireceğine
inanılır (KK: 50, 55, 60, 64).
Yılan’ın yolu keserek geçtiği görüldüğünde, yılanın uğuru kestiği için
uğursuzluk getireceğine inanılır (KK: 4).
Siyah kedinin birinin önünden geçmesinin o kişiye uğursuzluk getireceğine
inanılır (KK: 5, 7, 10).
Horozun ötüşünden sonra uyanmanın uğursuzluk getireceğine inanılır (KK: 2, 6,
9).
Karganın sürekli ötmesinin uğursuzluk getireceğine inanılır (KK: 2, 22).
118
Eşek tezeği bereket getireceği inancıyla harmanda çec altına konulur (Güçlü
1995, 30).
Kaplumbağa kabuğunun uğur getireceğine inanılır (Güçlü, 1995: 30).
Saksağan uğursuz olarak sayılır ve tarla üzerinde dolaşırsa verimsizlik
getireceğine inanılır (KK: 20, 23, 25).
Kirpi uğursuz sayılır (Güçlü 1995, 34).
Tilki görmenin uğur getireceğine inanılır (KK: 21, 23).
Evde kara renkli hayvan beslemenin o eve uğursuzluk getireceğine inanılır (KK:
115, 119, 201).
Tavşanla karşılaşmak uğursuzluktur (KK: 95, 97).
Gelin eve girerken ayağının önüne testi konulur ve gelin testiyi kırar. Bunun
uğur getirdiğine inanılır (KK: 72, 73, 74, 75, 76, 77, 79, 81).
Kapı eşiğinde oturmanın uğursuzluk getireceğine inanılır (KK: 130, 131, 135,
139).
Küle basılırsa evin bereketinin kaçacağına inanılır (KK: 210, 211).
Ocağın üzerini boş bırakmanın uğursuzluk getireceğine inanılır (KK: 190, 192,
195, 199).
Ayna kırılmasının uğursuzluk olduğuna inanılır (KK: 36, 99).
Kırık aynayı evde bulundurursan eve uğursuzluk geleceğine inanılır (KK: 25,
35, 46, 52, 65).
Düğünde ayna kırılması uğursuzluk sayılır. Gelinin bahtı açık olsun diye çeyizin
en önünde ayna çıkarılır (KK: 200).
Yere düşüp de kırılmayan bardak uğursuzluktur, o bardağı kırmak gerektiğine
inanılır (KK: 201, 203, 205, 206).
Cam kırılmasının uğur olduğuna inanılır (KK: 85, 87).
Cam kırıldığında iki aşığın ayrılacağına ve uğursuzluk, kötü olay yaşanacağına
inanılır (KK: 185, 188).
Kaynayan suya bıçak sokulmaz. Tencerenin bereketinin, tadının tuzunun
kaçacağına inanılır (KK: 210, 215).
Ekmek bıçakla kesilirse evin bereketinin kaçacağına inanılır (KK: 90, 92, 95).
Urganla komşunun evine girilirse komşuya uğursuzluk getirileceğine inanılır
(KK: 145, 146, 148).
Soğan kabuğunu yakmanın uğursuzluk getireceğine inanılır (Güçlü 1995, 30).
119
Suyu ayakta içen kişinin bereketsizlik getireceğine inanılır (KK: 95).
Tarlada cinsel ilişkiye girenlerin tarlanın bereketini kaçıracağına inanılır (KK:
95, 100).