Tarihi oldukça geçmişlere uzanan ve gelenek görenekleri dikkat çekici ölçüde kadim olan Aksaray’m mutfağı önemli görülmektedir. Bu çalışmada Aksaray mutfak kültürü ve yemeklerinin derlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma Aile Ekonomisi ve Beslenme Öğretmenliği (Selçuk Üniversitesi) saha çalışmaları arşivi ve çeşitli basılı, elektronik materyallerin taranması sonucunda oluşturulmuştur. Çalışmada, Aksaray mutfak kültürü ve yemekleri: kış ve yaz mevsimlerinde günlük öğünler; farklı yaşam evrelerinde yapılan yiyecekler, yemekler ve bunlarla ilgili olası ritüeller (doğumdan ölüme kadar); kutsal günler; istek/dilek sofraları; kışlık besinler; sofra düzenlemeleri; bölgeye özgü mutfak ekipmaları, pişirme teknikleri; servis düzenlemeleri; mutfak şekli; içecek; yemek ve yapılışları (çorbalardan, yöresel çarşı yemeklerine kadar) gibi ayrıntılar aktarılmaya çalışılmıştır. Yörede “yat geber” öğününün olması; düğünde testi vurma geleneği, aşureye 12 tür malzemenin koyulması; Hıdırellez’de kısır ve batırık yapılması; çocuklara yağmur duasmda bulgur pilavı ve yağlı çörek verilmesi dikkat çeken geleneklerdir. Sütlü çorba, loğusa çorbası, oğınaç çorbası, arabayı, katıklı aş, Aksaray tava, bulgur köftesi, etli topalak, sanayi pilavı, ıspanak kapama, madımak, pancar kavurması, papara, soğanlama, çiğleme, yoğurtlu dövme aşı, erişte aşı, kuskus, dolma mantı, eğerdek, parmak salata, pirinçli güveç, kuskus pilavı, lepe, hedik, tavuk dolması, tavşan dolması, kuzu dolması, sızgıt, kizirik, kocabaş, tike, çatlatma, domates güzeli, kangal, dönderme, çiğleme, tahinli çörek, şepe, sarığıburma, höşmerim, tatlı dürümü, şememe ve ayva dolması gibi yemeklerin yöreye özgü olduğu düşülmektedir.
Ayrıca Aksaray’m Helvadere kasabasının alabalıklarınm da lezzetleriyle ünlü olduğu bilinmektedir. Yine yanık koyun sütü, böğürtlen suyu, gül suyu ve koruk suyu özel içecekleridir. Yapılan çalışmanın daha fazla kaynak kişi ile görüşülerek ve gözlemler yapılarak detaylandırılması, gelenekleri turistik paketlerde değerlendirilmesi, yemeklerin ilgili işletmelerinde kullanılabilir şekilde standartlaştırılması ve bireylerin doğru uygulamaları için eğitimler verilmesi önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Aksaray mutfak kültürü, Aksaray yemekleri, gastronomi
